FNV-GASTLES WERK EN BIJBANEN
‘WIE WEET WAT EEN VAKBOND DOET?’
Tekst Katja Keuchenius Beeld Marcel Bakker
Bijna alle informatie in de gastles van de FNV is nieuw voor mbo-studenten. Wat is de FNV überhaupt? En wat betekent dat voor je uurloon, je pauzes en je vakanties?
Welgeteld één hand gaat omhoog als Arif Bhuttoa zijn gastles begint met de vraag die hij mbo-klassen altijd stelt: ‘Wie kent de FNV?’ Een meisje in een sporttrui steekt haar hand op, haar andere hand nog op haar telefoonscherm. ‘En wat is de FNV dan?’, vraagt Arif. Tja, dat weet het meisje eigenlijk ook niet, antwoordt ze vertwijfeld. Uit de hoek van het lokaal schiet iemand te hulp. ‘Iets met werk?’
Het ontmoedigt Arif allerminst. Dit is precies de reden dat hij gastcolleges geeft aan jongeren, vaak als onderdeel van het vak Burgerschap. Arif begon als hbo-rechtenstudent als vrijwilliger bij het spreekuur van de FNV en merkte op dat er maar weinig jongeren kwamen. “Kunnen we daar niet iets aan doen?” Er bleek een hele afdeling voor te bestaan, Gastlessen FNV. En er was toevallig net een vacature vrij.
Inmiddels is Arif bezig aan een master arbeidsrecht en geeft hij al anderhalf jaar met plezier gastlessen op allerlei mbo-scholen. Vandaag is hij op het Jan de Bouvriecollege in Amsterdam, bij een groep van zo’n twaalf leerlingen die interieurarchitectuur studeren. Of ze weten wat een vakbond is? Of een cao? Stilte. Pas als Arif informeert naar bijbanen vliegen de handen omhoog. Bijna iedereen doet wel iets naast de studie. ‘Horeca’, antwoordt Issey vanonder een witte capuchon. ‘Albert Heijn, wat eerst een Deen was’, zegt Chanelle met lange vlechtjes tot aan haar heupen.
FNV-spreekuur
Een paar studenten vinden dat ze best goed betaald krijgen. Issey heeft wel eens loonsverhoging gevraagd en gekregen in de horeca. Ook Albert Heijn-medewerker Yousri is tevreden. ‘Die betalen niet slecht hoor, 6,86 per uur’, zegt hij. Een meisje met gestyled zwart haar vindt dat laag. ‘Dat verdient mijn zusje bij de Mac Donalds!’ Chanelle denkt daar anders over. Ze wil ineens weten of ze niet een ander uurloon moet krijgen nu haar werkgever Deen is veranderd in de Albert Heijn. ‘Ik krijg nog steeds gewoon een Deen-salaris.’ Arif raadt haar aan om eens naar het FNV-spreekuur te komen. ‘Iedereen kan zijn contract laten nakijken’, zegt hij. ‘Kost je een kwartiertje. Misschien loop je wel heel veel geld mis.’ De jongerenafdeling van FNV kun je trouwens ook gewoon bellen, mailen of appen.
Arif gaat verder over uurlonen. De studenten happen hoorbaar naar adem als ze de hoogte van het minimumloon horen. Hun schattingen varieerden van 12 tot 30 euro. Dat het mínder was dan 10, had niemand gedacht. ‘En dat is dan voor volwassenen, he’, zegt Arif. ‘Vanaf welke leeftijd krijg je dat, denken jullie?’ Iemand gokt 16, een andere 21, weer een ander 18. ‘Het is 21’, zegt Arif. ‘Maar 18 zou inderdaad ook logisch zijn. Waarom dacht je dat?’, vraagt hij een meisje dat 18 zei. ‘Euhh’, antwoordt ze, ‘omdat je dan eigenlijk ook alles mag ofzo?’
Tekst gaat verder onder de foto.
‘DE C IN CAO STAAT VOOR COLLECTIEF WANT SAMEN STA JE STERKER’
ARIF TIPT OM DE CAO VAN DE HORECA OF SUPERMARKTEN ONLINE TE BEKIJKEN.
Jeugdloon tot 18 jaar?
Op het scherm verschijnt een foto van jongeren met een spandoek: “F*ck jeugdloon”. Arif vertelt dat de minimumleeftijd voor een volwassen uurloon eerst nog 23 was. Dankzij dit soort acties is de leeftijd verlaagd. ‘We willen nu naar 18 jaar. En we willen naar een minimumuurloon van 14 euro.’ Hij vertelt hoe FNV zich inzet voor een betere cao. Weet iemand nog wat dat was? De termen Arbeid en Overeenkomst herinneren de studenten zich nog wel. ‘De C is het moeilijkst’, zegt Arif, ‘die staat voor collectief: samen sta je sterker’. Hoe meer mensen lid worden, hoe meer de FNV voor elkaar kan krijgen. Dat zag Arif eens toen tijdens onderhandelingen met de gemeente opeens veel ambtenaren lid werden. Nu krijgt iedereen die bij de gemeente werkt 14 euro per uur. ‘Oh’, concludeert Issey hardop, ‘dus ik moet bij de geméénte gaan werken’.
Arif tipt om eens de cao van de horeca of supermarkten online te bekijken. ‘Dat zijn 180 pagina’s, die ga je natuurlijk niet allemaal lezen. Maar je kunt wel in de inhoudsopgave of met ctrl-f zoeken naar dingen als pauze, ziekmelden of vakantiegeld.’
Hij klikt door naar een tabel op het scherm met minimumjeugdlonen, voor elke leeftijd anders. Er was eens een leerling die na de les van Arif op haar loonstrookje zag dat haar loon na haar 18de verjaardag niet was opgehoogd. ‘Kijk dus allemaal eens je loonstrookje na’, tipt Arif. ‘Verhoging opvragen kan ook met terugwerkende kracht, tot en met vijf jaar geleden.’
De klas heeft ook belangstelling voor het onderwerp ziekmelden. Wanneer mag dat? Chanelle vertelt dat zij dat alleen kan vóór acht uur ‘s ochtends of – als ze pas ’s middags werkt - vier uur van tevoren. ‘Maar dat is onzin’, vindt ze. ‘Het kan dat je je pas om twaalf uur niet lekker voelt.’ Inderdaad, zeggen haar klasgenoten. ‘Of dat je ’s avonds ziek wordt en dan niet om acht uur op wil staan om je werk te bellen.’ Arif vertelt dat werknemers zich áltijd ziek mogen melden. Zonder vervanging te hoeven regelen.
Zo slim
Arif attendeert de klas ook nog even op hun rechten tijdens de pauzes. ‘Dat is echt je eigen tijd. Je krijgt dan geen loon. Als je wel achter de balie moet blijven zitten, hoor je gewoon te worden doorbetaald.’ Issey, haar witte capuchon inmiddels afgegooid, vertelt dat zij eens al haar niet-gebruikte pauzes achteraf uitbetaald kreeg. Arif knikt bewonderend. Was dat een mooi bedrag? En hoe kreeg ze dat voor elkaar? ‘Dat was een héél mooi bedrag’, glundert Issey. Ze had haar gewerkte uren en zogenaamde pauzes precies bijgehouden en opgeschreven. ‘Wow, dat is zo slim, holy shit’, zegt Yousri.
Ze praten nog even door over het doen van belastingaangifte. Dat kun je doen vanaf het moment dat je werkt, waarbij jongeren meestal geld terugkrijgen. Dan moedigt Arif nog een keer aan om lid te worden. ‘Het kost 2 euro en 8 cent per maand. En als je je diploma haalt, kun je dat terugvragen.’