WERK AAN DE WERELD
GEBUKT ONDER INFLATIE
Stijgende energieprijzen en duurdere grondstoffen maken het levensonderhoud ineens veel duurder. In Nederland is de inflatie in veertig jaar niet zo hoog geweest. India kampt eveneens met torenhoge prijzen en in Zimbabwe en Libanon heerst zelfs hyperinflatie.
Tekst Astrid van Unen Beeld Privécollecties, Shutterstock
INDIA
‘ZE BEZUINIGEN VAAK OP ETEN’
In maart van dit jaar telde de inflatie in India zo’n 6,5 procent. In het land van 1,3 miljard inwoners heerst veel armoede.
Daar heeft de coronapandemie nog eens flink aan bijgedragen, vertelt Geeta Menon, consulent van Mondiaal FNV. Zij houdt zich voornamelijk bezig met de huishoudelijk medewerkers, van wie 88 procent tijdens de pandemie haar baan verloor. 90 procent kreeg geen loon doorbetaald.
‘En wie na de pandemie werk terugkreeg, had bijvoorbeeld nog maar vijf huizen schoon te maken in plaats van negen’, vertelt Menon.
Door de oorlog in Oekraïne is de zonnebloemolie schaars. Ook benzine is bijna onbetaalbaar geworden, en fruit is tegenwoordig een luxeproduct. ‘De boeren waren het afgelopen jaar in staking vanwege drie wetten die de regering-Modi wilde doorvoeren. Dat had invloed op de landbouwproductie. Maar ook de watervoorziening is een groot probleem. Door de klimaatverandering is de regen niet meer te voorspellen, waardoor vaak oogsten mislukken.’
In India is de landbouw de belangrijkste sector, maar door deze samenloop van omstandigheden is voedsel erg duur geworden. ‘Hoe deze werknemers overleven, is mij nog steeds een raadsel. Met een beetje rijst en water, soms mais en een keer per week groente. Vlees is duur. Ze bezuinigen dus vaak op het eten. Veel gezinnen sloten leningen af en zitten nu met torenhoge schulden.’
De vakbond voor huishoudelijk medewerkers richt zich op de erkenning van informeel werkenden. Want wie als werknemer geregistreerd staat, heeft recht op enige compensatie. Huishoudelijk medewerkers kregen één keer compensatie: zo’n 2000 roepies (ruim 24 euro). Dat heeft de bond via de rechter moeten afdwingen.
Veel kinderen zijn van school gegaan, omdat ze geen toegang hadden tot online onderwijs of omdat de ouders de schoolbijdrage niet meer konden betalen. De vakbond heeft nu kleine scholen ingericht waar ze toch onderwijs kunnen volgen. Ze doen er alles aan om kinderarbeid te voorkomen.
LIBANON
‘DE MIDDENKLASSE IS GEHEEL WEGGEVAAGD’
‘We hebben te maken met hyperinflatie’, zegt Hind Hamdam, consulent voor Mondiaal FNV in Libanon. ‘Sinds oktober 2019 zijn de prijzen met 600 à 700 procent gestegen. De munteenheid is sterk gedevalueerd. In 2019 kostte één US dollar 1500 Libanese lira; nu is dat 24 duizend. De armoede is enorm.’
Het ging Libanon economisch al niet voor de wind toen in 2019 het volk massaal in opstand kwam tegen de corrupte regering, die bedacht dat ze een belasting op het gebruik van Whatsapp kon invoeren. De premier moest het veld ruimen, maar economisch is het daarna nog slechter met het land gegaan.
‘We kunnen met ons loon nauwelijks iets kopen’, zegt Hamdan. ‘Libanon is een land dat veel importeert, maar liefst 80 procent van de consumptiegoederen. Met de devaluatie van de lira is levensonderhoud onbetaalbaar geworden.’ Veel landgenoten zitten zwaar in de problemen. De middenklasse is geheel weggevaagd. ‘82 procent heeft amper toegang tot de gezondheidszorg, het onderwijs of energie. Vroeger was dit 20 à 30 procent.’
De meeste Libanezen hebben torenhoge schulden. Velen nemen de wijk naar het buitenland, waardoor ze hun familieleden in het thuisland kunnen onderhouden.
‘Met voedselhulp kunnen mensen net overleven. Ze slaan ook maaltijden over en slapen op straat. Ouderen kunnen nauwelijks overleven. Medicijnen zijn onbetaalbaar, dus als ze ziek worden, hebben ze pech. Het is heel tragisch.’
Van de vakbonden is weinig te verwachten. Hamdan spreekt van ‘gele’ bonden die zich vereenzelvigen met de zittende macht. Sinds de opstand in 2019 zijn er onafhankelijke bonden opgericht, maar die zijn nog klein en hebben tijd nodig om te groeien.
De hoop is gevestigd op de verkiezingen in mei dit jaar. Hamdan verwacht geen grote verandering. ‘We hebben geen sterke, verenigde oppositie en de regerende partij is al heel lang aan de macht. Maar we zullen zien.’
ZIMBABWE
‘HUISHOUDELIJK MEDEWERKER VERDIENT DRIE BRODEN PER MAAND’
In sommige landen is de inflatie zo hoog dat je je niet kunt voorstellen dat mensen überhaupt nog kunnen leven. Zimbabwe is zo’n voorbeeld. Hier is het inflatiepercentage officieel 72,7 procent, vertelt Peter Gift Mutasa, voormalig voorzitter van de vakcentrale ZCTU. Hij is winnaar van de FNV Vakbondsrechtenprijs en in april even in Nederland.
‘Maar onafhankelijke experts schatten de inflatie op 251 procent. Dat heeft grote gevolgen voor de lonen. Zo hoort een huishoudelijk medewerker 900 Zimbabwaanse dollar te verdienen. Dit bedrag staat nu gelijk aan drie US dollar. Daarvoor kun je drie broden kopen. Per maand, ja!’
De informele economie biedt voorlopig uitkomst, legt Mutasa uit. 87 procent van de Zimbabwanen verkoopt voedsel en spullen op de markt, of werkt in de mijnen. Leerkrachten werken in de goudmijnen of op de markt om bij te verdienen. Dit geldt voor heel veel beroepen. ‘Ook mijn loon is gedevalueerd’, zegt Mutasa. ‘Het is precies genoeg voor een volle tank benzine. Ik kan mijn familie niet onderhouden.’
Inmiddels verblijven veel Zimbabwanen in het buitenland. Vooral Zuid-Afrika is favoriet, waar het land bewerken of huizen poetsen meer inkomen oplevert dan in eigen land. Zimbabwe wordt van Zuid-Afrika gescheiden door de rivier Limpopo.
Omdat niet veel Zimbabwanen beschikken over een officieel paspoort, zwemmen ze met gevaar voor eigen leven de rivier over. ‘Sommigen verdrinken of worden opgegeten door krokodillen.’ Wie wel veilig de overkant haalt, kan maandelijks geld opsturen naar de familie. Ook voor de staat is dit een grote bron van inkomsten, omdat hierover belasting moet worden betaald.
De vakbonden doen wat ze kunnen. Onderhandelen met bedrijven over loonsverhoging, de regering onder druk zetten om het minimumloon te verhogen. Mutasa: ‘De regering werkt niet mee, maar we gaan door met de strijd voor sociale gerechtigheid, democratie en vrijheid.’
NEDERLAND
MAALTIJDEN OVERSLAAN OM TE BEZUINIGEN
De hoge energiekosten zijn de grote boosdoeners van de huidige inflatie, zegt beleidsadviseur Jan Kouwenberg van de FNV. Gas en elektra zijn met 86 procent gestegen. ‘Als die prijzen weer gaan dalen, kan het inflatiecijfer nog meevallen. Het cijfer wordt per jaar berekend, en de schatting is dat we op 4 à 5 procent zullen uitkomen.’ Wat niet wegneemt dat het voor sommigen een zware tijd is. Wie een vast energiecontract heeft, merkt nog niet zoveel. Maar anderen zien hun rekening soms wel verdriedubbeld.’
Ook de boodschappen zijn duurder, onder andere door de prijsstijging van de grondstoffen, zoals hout en metaal.
Die kosten worden doorberekend naar de consument. Uit een enquête van de FNV in maart blijkt dat mensen soms maaltijden overslaan om te bezuinigen. Ze halen hun kind van muziekles of zetten de verwarming uit. Ook gaan ze minder naar de dokter of de tandarts. ‘Hoe lager het inkomen, hoe drastischer de keuzes’, zegt Kouwenberg.
De FNV heeft vorig jaar al inflatiecompensatie in de cao-onderhandelingen opgenomen, in plaats van een percentage loonsverhoging. Die compensatie wordt dan één à twee keer per jaar verrekend. ‘We pleiten verder voor een energie-compensatieregeling. Het kabinet geeft iedereen al korting op de energiebelasting, die voor alle inkomens geldt. Maar wij richten ons op de lage inkomens.’
Slecht geïsoleerde huurhuizen jagen mensen enorm op kosten. Een korting op de huur is hier wel op z’n plaats. De FNV wil dan ook specifiekere maatregelen, gericht op de lage en middeninkomens. Een hogere compensatie voor deze groepen op gemeentelijk niveau. Ook btw-verlaging op voedsel.
Kouwenberg: ‘Daarnaast richten we ons op het bedrijfsleven, dat in het algemeen best hoge winsten maakt. We vragen hen niet al hun meerkosten meteen door te rekenen naar de consument. En meer haast te maken met het afsluiten van cao’s, zodat de lonen kunnen stijgen.’
