‘BEGINNERSFOUTEN’ BIJ AANPAK GRENSOVERSCHRIJDEND GEDRAG

FNV-vicevoorzitter Kitty Jong is flink geschrokken van de jongste berichten over het onveilige werkklimaat bij de Belastingdienst, Douane en Toeslagen. ‘Het toont aan dat deze diensten ondanks al jarenlange aandacht hiervoor hun beleid nog altijd niet op orde hebben’, oordeelt ze. ‘Daardoor vervallen ze steeds weer in beginnersfouten.’

Meer dan een derde van de medewerkers bij de Belastingdienst, Douane en Toeslagen ervaart een onveilig werkklimaat, 41 procent is niet tevreden over het beleid rond sociale veiligheid en 43 procent heeft het afgelopen jaar te maken gehad met grensoverschrijdend gedrag, vooral pesten en intimidatie. De cijfers zijn afkomstig uit een recent verkennend onderzoek van FNV Overheid na klachten van leden (zie ook het artikel hierover elders in dit e-magazine).

Naar aanleiding van een in 2019 verschenen alarmerend rapport van FNV Overheid over grensoverschrijdend gedrag heeft het Ministerie van Financiën bij de drie genoemde diensten een uitgebreid meldlandschap opgetuigd. Maar dat heeft niet geleid tot het gewenste resultaat. Uit angst voor represailles durven medewerkers niet te melden, en wie dat wel doet krijgt te maken met een systeem van wegkijken en doorschuiven.’

Niet voorbereid

‘Schandalig’, zo noemt Kitty Jong de situatie bij de Belastingdienst, Douane en Toeslagen. ‘Maar ook extreem zorgelijk. Zowel voor de medewerkers als voor de samenleving. Dit zijn belangrijke diensten van het Ministerie van Financiën. Wat als de medewerkers daar straks zeggen dat ze het niet langer pikken en vertrekken? Wat houd je dan nog over? Hoe zorg je dan nog voor een goede dienstverlening? Dan moet het werk worden gedaan door vage algoritmes, en we weten allemaal hoeveel ellende dat kan opleveren.’

Jong is niet alleen vicevoorzitter van de FNV, maar is in het dagelijks bestuur van de bond ook portefeuillehouder Grensoverschrijdend Gedrag. Tevens is ze namens de bond binnen de Stichting van de Arbeid voorzitter van de werkgroep die de speciale regeringscommissaris Seksueel Grensoverschrijdend Gedrag en Seksueel Geweld Mariëtte Hamer op dit onderwerp ondersteunt.

Ze vindt het ‘te gek voor woorden’ dat na alle affaires zoals bij De Wereld Draait Door, The Voice en met individuele politici veel organisaties nog altijd niet voorbereid zijn op meldingen van overschrijdend gedrag. ‘Oók de Belastingdienst niet, die kennelijk niets heeft geleerd van ons FNV-rapport uit 2019 en ook niet van de toeslagenaffaire waar ambtenaren al jaren geleden voor waarschuwden. Die werden echter genegeerd, geannuleerd en zelfs ontslagen.’

Aanbevelingen van de bond

Het standpunt van de bond is duidelijk: zorg dat je voorbereid bent om adequaat te kunnen reageren (zie ook het kaderbericht). ‘Dat is bij de Belastingdienst dus wederom niet gebeurd’, aldus Jong. ‘Die is nog steeds niet voorbereid op mogelijke ontsporingen op de werkvloer. Daarmee krijg je steeds wéér dezelfde beginnersfouten, zoals een medewerker die wil melden doorverwijzen naar diens direct leidinggevende.’

Wél voorbereid zijn kan in twee stappen. Jong: ‘Eén: zorg voor preventief beleid, en twee: zorg dat je er klaar voor bent als mensen zich toch melden. Preventief beleid is bijvoorbeeld dat je een RIE, een risico-inventarisatie en -evaluatie opstelt waarin ook zaken als intimidatie en pesten worden meegenomen. En zorg voor een plan van aanpak dat tevens duidelijk maakt waar mensen die hiermee te maken krijgen zich kunnen vervoegen. Zorg dus dat je klaarstaat al voordat het kalf dreigt te verdrinken.’

Vindt er alsnog een incident plaats, dan dient de organisatie klaar te staan met goede hulp en opvang. ‘Denk aan een onafhankelijke vertrouwenspersoon mét de macht om op te treden en een gedegen sanctiebeleid voor een adequate aanpak. En stop met verwijzen naar de leidinggevende; onderzoek heeft uitgewezen dat die vaak juist de dader is.’’

Druk via cao’s

Ook voor de FNV is in dezen een rol weggelegd. ‘We kunnen druk uitoefenen door in cao’s afspraken te maken over het tegengaan van grensoverschrijdend gedrag. Afspraken over integriteitscommissies bijvoorbeeld, over trainingen voor ondernemingsraadsleden en omstanderstrainingen. Maar we kunnen ook heel concreet hulp bieden op de werkvloer. Denk aan theatervoorstellingen om mensen van de problematiek bewust te maken. En dan hebben we natuurlijk ook nog onze eigen kadergroepen die we kunnen vragen eveneens met deze materie aan de slag te gaan.’

De FNV-vicevoorzitter erkent dat het hier gaat over weerbarstige materie. ‘Maar dat betekent niet dat we daarom ook maar niets moeten doen. Want we kúnnen iets doen. Als we maar willen. Écht willen. Dat is wat anders dan een hele kerstboom met niet werkende maatregelen optuigen en dan bij elk volgende incident opnieuw beginnen met de fouten die we daarvoor ook al hebben gemaakt.’