SFEER VAN DOORSCHUIVEN EN WEGKIJKEN

Ondanks nu al jarenlange aandacht voor ongewenst gedrag bij de Belastingdienst, Douane en Toeslagen kampt nog altijd een derde van de medewerkers die hebben meegewerkt aan een onderzoek van FNV Overheid met een onveilig gevoel op het werk. In plaats van een afname lijken de klachten zelfs eerder toe te nemen. FNV Overheid waarschuwt voor ‘het nieuwe normaal’ als de signalen van de werkvloer niet serieus worden genomen.

De autoreply van haar FNV-emailadres laat weten dat Mieke van Vliet op 1 juli met pensioen is gegaan, maar op haar zakelijk telefoonnummer spreekt ze persoonlijk tegenovergestelde berichten uit. ‘Ja, ik zou met pensioen gaan’, vertelt ze nadat ze de oproep heeft aangenomen, ‘maar op dit moment kan ik mijn leden en kaderleden niet met deze situatie laten zitten. Binnen de FNV was het namelijk nog niet gelukt om tijdig in mijn opvolging te voorzien.’

Wat is er zo dringend dat er zelfs een pensioendatum voor wordt uitgesteld? Welnu, voor een deel is Van Vliet hier zelf verantwoordelijk voor, want het betreft een verkennend FNV-onderzoek waaruit blijkt dat één op de drie respondenten bij de Belastingdienst, Douane en Toeslagen zich op het werk onveilig voelt. Hoewel dit al langer bekend is en de FNV hier in 2019 al een alarmerend rapport over liet verschijnen (klik op deze link), duurt de problematiek voort en blijven de klachten zelfs toenemen.

Melder staat alleen

‘Onze eerdere aandacht voor ongewenst gedrag heeft bij de Belastingdienst, Douane en Toeslagen geleid tot het optuigen van een zeer uitgebreid meldlandschap’, vertelt Van Vliet desgevraagd. ‘Maar dat heeft niet geleid tot het oplossen van het onveilige gevoel bij de medewerkers. Dit werkt uiteraard belemmerend in het melden van pesten, buitensluiten, machtsmisbruik, discriminatie of seksueel grensoverschrijdend gedrag.’

‘Medewerkers voelen zich niet veilig genoeg om hun mening te uiten’, vervolgt de vakbondsbestuurder. ‘Ze zijn bang dat zij hiervoor gestraft worden. Wederzijds vertrouwen en respect zijn ver te zoeken bij deze onderdelen van het Ministerie van Financiën. Iedereen weet het, maar niemand durft het aan te kaarten. En als een slachtoffer toch de moed heeft om te melden, dan treedt een systeem in werking van wegkijken en doorschuiven. Niemand neemt zijn verantwoordelijkheid, niemand grijpt in. De melder staat vervolgens helemaal alleen.’

Niet representatief, wel indicatief

In een eerste reactie naar Van Vliet stelde het Ministerie van Financiën dat het FNV-onderzoek niet representatief is. ‘Dat klopt, ik zal het niet ontkennen’, aldus de vakbondsvrouw. ‘We noemen het dan ook een verkennend onderzoek onder onze leden, dat we hebben ingesteld omdat in de contacten met de medewerkers de signalen van grensoverschrijdend gedrag bleven toenemen. De resultaten die het onderzoek opleverde van 400 respondenten waren zeer verontrustend, en dat hebben we vervolgens ook naar buiten toe gecommuniceerd. Het onderzoek is dan wel niet representatief, maar toch zeker wel indicatief. Bijvoorbeeld dat het gevoel van onveiligheid eerder toe- dan afneemt. Ter illustratie: nadat wij de uitkomsten gepubliceerd hadden ben ik door veel medewerkers van de Belastingdienst, Douane en Toeslagen gebeld die ook hun ervaringen op het werk met ons wilden delen.’

Volgens haar zou de discussie nu dan ook niet moeten gaan over de representativiteit van het onderzoek, maar over de daadwerkelijke aanpak van het probleem (zie ook het interview met FNV-vicevoorzitter en tevens portefeuillehouder Grensoverschrijdend Gedrag Kitty Jong elders in dit e-magazine). ‘De impact van onveilig gedrag is enorm’, aldus Van Vliet. ‘Sommige medewerkers krijgen hierdoor ook andere problemen. Ze worden ziek of worden er via de achterdeur van de organisatie uitgewerkt waardoor ze hun baan verliezen en in de financiële problemen komen. Er zijn gevallen bekend van mensen die bovendien hun geliefde en huis kwijtraken en psychisch beschadigd raken.’

Het nieuwe normaal?

‘Als je signalen van medewerkers niet serieus neemt en niet oplost, wordt dat het nieuwe normaal’, waarschuwt Van Vliet. ‘De manier waarop de diensten hun eigen medewerkers behandelen, signalen niet oppakken en de juridische strijd aangaan met medewerkers wat tijd en geld kost en leed veroorzaakt, heeft zijn weerslag op de dienstverlening naar burgers en bedrijven. Ook daar zijn voorbeelden dat met dezelfde aanpak burgers en bedrijven in de problemen komen.’

‘Het wordt nu echt hoog tijd dat het ministerie zijn verantwoordelijkheid neemt’, besluit de vakbondsbestuurder. ‘Wie kan dit doorbreken zodat het weer veilig en prettig werken wordt? Zodat dit alles uiteindelijk óók ten goede komt aan een betere dienstverlening naar de burgers en bedrijven, want binnen beginnen is buiten winnen.’

Tot zover Mieke van Vliet. Ter afsluiting nog enkele woorden van haar directe FNV-collega’s: Mieke, ga straks lekker genieten van je vrije tijd. Je was al die jaren een fijne collega. We hebben altijd heel prettig met je samengewerkt en zullen je bevlogenheid missen.