DE TOEKOMST IS PUBLIEK

De publieke sector heeft de toekomst. Dat is de stellige overtuiging van de FNV. Onder de noemer De Toekomst is Publiek is de bond daarom een programma gestart tégen de doorgeslagen marktwerking en vóór meer waardering voor de mensen die in essentiële publieke voorzieningen werken.

Bas van Weegberg, lid van het dagelijks bestuur van de FNV, schetst het vraagstuk in een notendop: ‘De afgelopen decennia heeft de overheid steeds meer aan de markt overgelaten. Het openbaar vervoer, de post, de energievoorziening, zelfs een deel van de beleidsvorming is bij private adviesbureaus neergelegd. Dat straalt niet bepaald het beeld uit van een sterke overheid. Erger nog: dit gebrek aan zelfvertrouwen sijpelt door naar de eigen medewerkers én naar de burgers. Deze ontwikkeling willen we keren. Toegegeven, dit doen we óók met het doel om te komen tot een sterke FNV in een sterke publieke sector.’

Binnen het FNV-bestuur heeft Van Weegberg de publieke sector in zijn portefeuille. Vanuit deze verantwoordelijkheid streeft hij er naar om de zeggenschap over voorzieningen die publiek zijn ook weer daadwerkelijk publiek te maken en tegelijkertijd de kwaliteit van de dienstverlening te verhogen. ‘Dit is waar we werkelijk in geloven: vertrouwen hebben in de publieke sector betekent ook vertrouwen hebben in de mensen die er werken . Dat draagt bij aan een betere kwaliteit van het product of de dienst die zij leveren.’

Geen blauwdruk

‘Verwacht van ons geen blauwdruk om alles maar weer te gaan nationaliseren’, beklemtoont Van Weegberg. ‘Dat zou te gemakkelijk zijn. Het onderwerp is daar bovendien te breed voor. Daarom pakken we dit vraagstuk binnen de FNV op samen met onze leden in de verschillende sectoren waarin wij als bond actief zijn. We werken hier bovendien al langer aan, en een stevige basis is inmiddels gelegd. Ons actieprogramma De Toekomst is Publiek is nu ook opgenomen in het Meerjaren Beleidsplan van de FNV. Dit betekent dat het onderwerp de komende jaren op de agenda blijft staan. We werken momenteel aan de verdere uitwerking van het actieprogramma.’

De FNV-bestuurder noemt de jeugdzorg een goed voorbeeld van wat we straks mogelijk ook in andere sectoren kunnen verwachten. ‘Daar hebben FNV’ers in samenwerking met alle mogelijke betrokkenen een plan opgesteld dat moet leiden tot meer zeggenschap voor de professionals die in de sector werken. Het gaat dus niet dus niet alleen om een fatsoenlijk loon, maar ook over bieden van beroepstrots.’

Tijd voor herbezinning

Vakbondskaderlid Jan Winde, werkzaam bij de gemeente Dordrecht en vicevoorzitter van het sectorbestuur van FNV Overheid, is een van kartrekkers van het eerste uur van het actieprogramma De Toekomst is Publiek. ‘Het is tijd voor herbezinning op marktwerking en privatisering in de publieke sector’, meent hij. ‘Dit vindt niet alleen de FNV maar ook een groeiende groep mensen, binnen en buiten Nederland. De coronacrisis en nu de energiecrisis hebben laten zien hoe belangrijk het is dat de overheid weer zelf grip krijgt op de publieke diensten. Die zijn essentieel in ons dagelijks leven.’

Mede door de crises is de waardering voor de werkenden in de publieke sector toegenomen, vindt Winde, ‘al vertaalt zich dat nog niet in betere arbeidsvoorwaarden. Dit is dan ook een andere belangrijke inzet van de FNV: betere betaling voor de werkenden in de publieke sector, investeren in zeker werk en scholing, goede afspraken over verlof en eerder kunnen stoppen met werken, én meer ruimte en zeggenschap voor de professionals in de uitvoering. Het gaat om honderdduizenden werkenden in een groot aantal organisaties, instellingen en bedrijfstakken die Nederland draaiende en gezond houden en burgers bijstaan die dat het hardst nodig hebben.’

Inspirerende bijeenkomst

Op initiatief van het sectorbestuur organiseerde FNV Overheid op 30 september een brainstormsessie met kaderleden, bestuurders en beleidsadviseurs van de betrokken branches. Winde: ‘Centraal stond de vraag welke ontwikkelingen we zien in de publieke sector, wat we willen veranderen en hoe we dat kunnen aanpakken. Het was een inspirerende bijeenkomst die we zeker een vervolg gaan geven. Het is de bedoeling dat daar dan ook vertegenwoordigers van andere sectoren bij zijn, zoals openbaar vervoer en politie.’

De tijd voor ‘boter bij de vis’ is aangebroken, zo laten Winde en Van Weegberg doorschemeren. ‘De echt concrete plannen moeten nog gesmeed worden’, zegt de eerste. ‘Daarom willen we bijvoorbeeld met enquêtes of onderzoek goed in beeld krijgen wat de gevolgen nu precies zijn van marktwerking en privatisering en hoeveel dat ons als maatschappij de afgelopen jaren heeft gekost. Dat levert namelijk argumenten op om burgers en werknemers weer op de eerste plaats te zetten bij de uitvoering van publieke taken.’

Creativiteit gezocht

‘Een belangrijke vraag is waar publiek geld nu precies naartoe stroomt’, vertelt Van Weegberg. ‘Veel publieke taken worden uitgevoerd door grote buitenlandse bedrijven die in Nederland geen of nauwelijks belasting betalen. Hun winsten vloeien vooral naar de aandeelhouders. Bovendien leidt het gebrek aan eerlijke belastingen er toe dat we dit geld ook niet kunnen investeren in de publieke sector.’

‘We houden ons hiermee bezig’, aldus Van Weegberg , ‘omdat de FNV ook heel nadrukkelijk een maatschappelijke taak heeft. Een van onze opdrachten is een bijdrage te leveren aan een eerlijke en menswaardige maatschappij waarin iedereen kan meedoen. Publieke diensten spelen hier een belangrijke rol in.’

‘De randvoorwaarden voor een mooie toekomst voor de publieke sector zijn inmiddels aanwezig’, besluit Winde. ‘Er is breed draagvlak. Nu is het tijd om plannen te smeden en de kansen die er liggen te pakken. De creativiteit die hiervoor nodig is moet echter vooral uit de branches zelf komen. Dus ik zou zeggen: doe mee!’