WENSEN VOOR DE PUBLIEKE SECTOR (1)

De rechtspositie van vrijwel alle ambtenaren in Nederland is nu alweer een tijdje “genormaliseerd”, maar dit geldt nog altijd niet voor hun medezeggenschap. Johan Veld hoopt op een snel einde voor het in zijn ogen nog altijd te grote primaat van de politiek in zaken die de medezeggenschap aangaan.

Het is de hoogste tijd dat we de publieke sector weer in haar oorspronkelijk kracht zetten, vindt vakbond FNV. Dus dat de overheid weer grip krijgt op publieke diensten en dat de werkenden in de publieke sector weer de waardering krijgen die ze verdienen (zie ook het artikel De Toekomst is Publiek elders in dit magazine). Met het oog op de komende kerst en nieuwjaar vroegen we diverse kaderleden van FNV Overheid naar hun wensen voor een betere toekomst voor zowel zichzelf als voor hun sector.

Johan Veld is senior wetgevingsjurist op het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) en is daarnaast voorzitter van de departementale ondernemingsraad, lid van de or van het kerndepartement SZW en lid van de groepsondernemingsraad Rijk. Hij is tevens afgevaardigde in het Ledenparlement van de FNV:

‘Mijn wens voor 2023 en daarna is dat politici zich minder bemoeien met de organisatie van het werk van ambtenaren. Anders gezegd: ik hoop dat het inperken van de bevoegdheden van de ondernemingsraden bij de overheid vanwege het politieke primaat op basis van de Wet op de ondernemingsraden snel wordt teruggedraaid naar het oorspronkelijke doel van die wet, namelijk het bieden van medezeggenschap aan de medewerkers over zaken die hen persoonlijk aangaan.’

‘Je hoort politici zowel bij het Rijk als bij provincies, gemeenten en waterschappen vaak dingen zeggen in de trant van “Ik heb besloten die en die afdeling te gaan reorganiseren” of “Ik ga het nieuwe kantoorpand zus en zo inrichten”. Het wordt tijd dat we deze politici een spiegel voorhouden. Zo van: weet u wel dat wat u zegt in strijd is met de Wet op de Ondernemingsraden (WOR)? U kunt dit soort zaken ook gewoon voorleggen aan de medezeggenschap. Of u kunt aan uw hoogste ambtenaar vragen om eens te onderzoeken hoe een reorganisatie zó kan worden vormgegeven, dat we onze overheidstaken op de beste manier kunnen blijven invullen. Ambtenaren weten namelijk heel goed hoe dit soort dingen zouden moeten.’

Primaat van de politiek

‘Arbeidsrechtadvocaten geven aan dat het voor de medezeggenschap bij de overheid nauwelijks nog zin heeft om procedures bij de rechter te voeren, omdat we die verliezen op het punt van het politieke primaat. Want als puntje bij paaltje komt, kiezen rechters altijd voor het standpunt van de politiek, omdat die bestaat uit democratisch gekozen volksvertegenwoordigers die zeggen uit te voeren wat ze hun kiezers hebben beloofd. Ondertussen is er in de loop der tijd een hele stapel jurisprudentie opgebouwd die voorbij gaat aan de doelen van de WOR én aan het ambtelijk vakmanschap, omdat de rechters het primaat van de politiek in de WOR heel strikt uitleggen, iedere keer in het nadeel van de medezeggenschap. Maar zo kunnen we alles wel terugvoeren op beleid.’

‘Ambtenaren kunnen hun werk alleen goed doen als politici hen daarvoor de ruimte geven. Zij weten prima hoe dingen beter kunnen. Daarom is mijn advies aan politici: maak gebruik van hun kennis in plaats van zelf dingen te beslissen!’

Dienstbaar aan de burger

‘Ambtenaren zijn loyaal. Ze zijn gewend zich te schikken naar de wensen van de politiek. Maar doen ze hun werk beter wanneer ze zaken maar niet melden omdat de politiek die niet wil horen? Ik denk het niet. We zijn te ver doorgeschoten in het dienen van de politiek en daar moeten we vanaf. Ik denk dat de politiek meer gebaat is bij loyale tegenspraak. Ambtenaren moeten vrij en veilig kunnen zeggen wat hen opvalt, zonder dat ze daarvan last ondervinden in hun verdere carrière. Zodat signalen die geconstateerd worden op de werkvloer en in de samenleving doorkomen bij de politici. Diezelfde politici hebben ook een rol in het creëren van een sociaal veilige werkomgeving voor ambtenaren.

‘Burgers, politiek en ambtenarij zijn nog te veel drie verschillende partijen. Wanneer zich een vertrouwenscrisis voordoet tussen burger en politiek, dan komt dat meestal doordat die burger daarbij mede geconfronteerd wordt met aan de politiek dienstbare ambtenaren. Maar wij ambtenaren zijn er niet om de politiek uit de wind te houden. We zijn er om dienstbaar te zijn aan de burger.’

Last van

‘Veel ambtenaren hebben er last van dat zij zich niet vrij kunnen uitspreken. En ambtenaren betrokken bij de medezeggenschap storen zich er aan dat er niet naar hen geluisterd wordt. Daarom hebben diverse medezeggeschapsorganen bij het Rijk, de provincies, gemeenten en waterschappen, samen met vakbondsvertegenwoordigers en arbeidsrechtadvocaten hierover twee jaar geleden een symposium gehouden en een half jaar later een petitie aangeboden aan de toenmalige minister van SZW en de Vaste Kamercommissie van SZW. Ook hebben we de website www.invloedmedezeggenschapoverheid.nl gelanceerd, waarbij inmiddels ruim honderd or’en en meer dan duizend individuele ambtenaren zich hebben aangesloten. Het wachten is nu op een advies van de Sociaal Economische Raad en aansluitend een besluit van de ministers van SZW en Binnenlandse Zaken (ZK) over hoe we het probleem van de medezeggenschap gaan tackelen. Mijn belangrijkste wens voor 2023 is dat dit nu ook snel gebeurt.’