1 op de 5 huishoudens in Nederland heeft betalingsproblemen, waarvan 650.000 huishoudens problematische schulden hebben. Wie schulden heeft, kan daarvoor hulp vragen bij de gemeente. Wanneer trek je aan de bel? Nadja Jungmann, hoogleraar en lector schuldenproblematiek bij de Universiteit van Amsterdam en Hogeschool Utrecht, legt het uit.

‘De groep mensen in de schuldhulpverlening is heel divers, maar voor de meeste geldt: ze worstelen al langer met financiële problemen voordat ze de stap naar schuldhulpverlening durven te maken.’ Zonde, vindt Nadja. ‘We hebben een mooi systeem in Nederland waar je altijd mag aankloppen.’

Zelfbeeld

Waarom mensen niet direct om hulp vragen, heeft volgens Nadja verschillende redenen. ‘Veel mensen schamen zich, niet alleen ten opzichte van anderen, maar vooral ten opzichte van zichzelf. Wat ook meespeelt, is wantrouwen richting de overheid, omdat men daar bijvoorbeeld negatieve ervaringen mee heeft. Wanneer je daarnaast al lang veel problemen hebt, doet dat iets met je zelfbeeld. Als je niet het idee hebt dat je leven kan verbeteren, zoek je ook geen hulp. En tot slot stelt de schuldhulpverlening allerlei voorwaarden waar niet iedereen aan wil voldoen. Denk aan het inleveren van je auto, kostgeld vragen aan meerderjarige inwonende kinderen en de verplichting tot betaald werk. Om die redenen is maar een van de zes huishoudens met schulden bij gemeenten in beeld.’

Elke maand rood staan

‘Het moment dat je je realiseert dat je niet meer weet hoe je het zelf kan oplossen, is het moment om in te grijpen. Sta je elke maand rood of kun je de rekeningen niet meer betalen? Wacht dan niet te lang met hulp vragen. Je kunt hiervoor naar je gemeente, maar er zijn ook diverse sites die hulp bieden. Kijk bijvoorbeeld eens op zelfjeschuldenregelen.nl. Hier vind je onder andere voorbeeldbrieven voor betalingsregelingen.’

Loterij

‘Wat ik schrijnend vind om te zien, is dat er grote verschillen zijn tussen gemeenten op het gebied van schuldhulpverlening. Zeker in deze tijd van hoge inflatie wordt dat zichtbaar. Een deel van de gemeenten biedt bijvoorbeeld noodfondsen aan. Als je daar woont en aantoont dat je echt te weinig geld hebt, word je gecompenseerd. Maar er zijn ook genoeg gemeenten zonder noodfonds. Dan is er als vangnet de bijzondere bijstand, maar bij een op de drie wordt die weer niet ingezet bij een te hoge energierekening. Het is een soort loterij. Waar je op kan rekenen, ligt er maar net aan waar je woont.’

Naar de werkgever

‘Behalve naar je gemeente kun je ook naar je werkgever om je zorgen mee te delen, áls je je veilig voelt bij je werkgever natuurlijk. Steeds meer werkgevers vinden het belangrijk dat werknemers financieel gezond zijn. Schuldenproblematiek werkt namelijk door op arbeidsproductiviteit. Tegelijkertijd zijn er ook werkgevers die tijdelijke contracten niet verlengen als ze weten van schulden. Check of je je veilig voelt en zoek je werkgever dan op. Ze betalen niet je rekeningen, maar kunnen bijvoorbeeld wel een budgetcoach inschakelen.’

Schuldhulpverlening

‘Als je je bij de gemeente meldt, kijkt een schuldhulpverlener eerst hoe groot de problematiek is. Daarna kunnen er drie dingen gebeuren:

1. Bij lichte problematiek krijg je advies en coaching.

2. Bij zware problematiek wordt er gekeken of er direct een schuldregeling getroffen kan worden. Die duurt kort gezegd drie jaar en daarna ben je van je schulden af. Hier zijn wel strenge regels aan verbonden waarbij je wekelijks weinig leefgeld krijgt.

3. Bij onduidelijke problematiek – bijvoorbeeld als iemand midden in een scheiding zit en de schuldenlast nog onbekend is – wordt er eerst gestabiliseerd. Je krijgt dan ondersteuning om te voorkomen dat het erger wordt. Pas later volgt er een eventuele schuldregeling.’

Schuldregeling

Wordt er een schuldregeling getroffen? ‘Dan vraagt de gemeente alle schuldeisers of ze het bedrag dat je niet in drie jaar kan terugbetalen willen kwijtschelden. Vaak is dat wel 90 tot 95 procent van de schuldenlast. Het merendeel van de schuldeisers is bereid daaraan mee te werken. Doen ze dit niet? Dan kun je doorgestuurd worden naar de rechter om wettelijke schuldsanering aan te vragen. In het meest positieve geval worden schuldeisers door de rechter dan alsnog gedwongen mee te werken.’

Tussen wal en schip

‘Wat me zorgen baart, is dat het koopkrachtpakket van de overheid voor 2023 niet voor iedereen voldoende is. Er zal een groep tussen wal en schip vallen, bijvoorbeeld mensen met een slecht geïsoleerde woning of mensen met een inkomen net boven het sociaal minimum. Een gemiste kans! Want daar waar schuldenproblematiek niet wordt opgelost, ontstaan kosten. Financiële problemen maken mensen ziek, zorgen voor minder prestatie op de werkvloer en onderwijsachterstanden, werken door op je rol als ouder en partner, zorgen voor extra druk op de jeugdhulpverlening, gezondheidszorg en wijkteams, kortom: leiden tot nog meer kosten. Het is van groot maatschappelijk belang dat schuldenproblematiek wordt opgelost.’